امامعلی شعبانی؛ حمیده مهرعلی تبار
چکیده
حکومتهای ایرانی سده‌های میانۀ اسلامی با انواعی از نیازها و در عین‌حال چالشهای سیاسی مواجه بودند؛ ازاین‌رو سلاطین و متفکران پیرامونی‌شان از هر وسیله‌ای چون اعتقادات رایج در جامعه و مورد قبول افکار ...
بیشتر
حکومتهای ایرانی سده‌های میانۀ اسلامی با انواعی از نیازها و در عین‌حال چالشهای سیاسی مواجه بودند؛ ازاین‌رو سلاطین و متفکران پیرامونی‌شان از هر وسیله‌ای چون اعتقادات رایج در جامعه و مورد قبول افکار عمومی، برای حفظ و تحکیم پایه‌های قدرت و غلبه بر موانع سیاسی و مشکلات احتمالی بهره می‌بردند.در همین زمینه رؤیا و تظاهر به خواب دیدن به عنوان ابزار برقراری ارتباط با مبدأ غیب و الهام از عالم قدسی-ماورایی و در قالب پیشگویی، روشی بود که مورد توجه آنان بوده است.پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با طرح این پرسش بنیادین که میان نقش پیشگویانۀ رؤیا و مشروعیت در سده‌های 4و5 هجری چه رابطه‌ای وجود دارد؟دریافته است که مواجهه با چالشهای مشروعیتی،یکی از دغدغه‌های اساسی حکومتهای ایرانی این مقطع بوده و در همین زمینه القا و تبلیغ پیشگویی آیندۀ سیاسی حکومتها و رهبران آنان از راه الهامات غیبی و در قالب رؤیا در دستور کار صاحبان قدرت و متفکران پیرامونی‌شان قرار داشته است.تولد و در عین‌حال زنده ماندن رهبران آن هم در میان انبوهی از تردیدها،نیل ناباورانۀ به قدرت و تأسیس و تداوم حکومت و فرمانروایی، توسعۀ قلمرو، سرکوب دشمنان و حتّی سقوط حکومتشان و نیز برخورداری از عمر طولانی بر اساس تقدیر و سرنوشت و مطابق قضا و قدر الهی محتوای رؤیاهای با مضمون پیشگویانه در سده‌های مذکور و برای تقویت مشروعیتشان بود.بسیاری از رؤیاها به آغاز شکل‌گیری حکومت حاکمان باز می‌گردد که خود از دیدگاه توجیه قدرت‌گیری تحلیل‌شدنی خواهد بود.تعدادی نیز درباره اواخر حکومت ها و از منظر توجیه زوال آنان مطرح گردیده اند.ضمنا برای رفع هرگونه تردید و در عین حال اثرگذاری هر چه بیشتر بر اذهان عمومی،استفاده از نمادهای پرمفهوم و در عین حال مؤیّد مفاهیم نهفتۀ پیشگویانه در رؤیا در دستور کار قرار داشته است؛ که البته با توجه به اشتراک قابل توجه رؤیاها در کاربست این نمادها،می‌تواند نشانی بر جعلی بودن آنها باشد.
